واقعه مسجد گوهرشاد یکی از رویدادهای تلخ و خونین تاریخ معاصر ایران است که در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به دستور رضاشاه پهلوی و با هدف سرکوب اعتراضات مردمی علیه سیاست‌های ضد مذهبی و تغییر لباس حکومت رخ داد. این واقعه که در مشهد و در حرم مطهر امام رضا (ع) اتفاق افتاد، منجر به شهادت تعداد زیادی از مردم بی‌گناه شد و به عنوان نمادی از مقاومت مردمی در برابر ظلم و استبداد در تاریخ ایران ثبت شد.
زمینه‌های وقوع حادثه
در سال‌های ابتدایی حکومت رضاشاه، سیاست‌های مدرنیزاسیون و غربی‌سازی به شدت دنبال می‌شد. یکی از این سیاست‌ها، قانون تغییر لباس در سال ۱۳۰۷ بود که بر اساس آن، مردان ایرانی موظف به پوشیدن لباس‌های غربی و برداشتن عمامه و کلاه سنتی شدند. این قانون به ویژه با مخالفت شدید روحانیون و مردم مذهبی روبرو شد، چرا که به نظر آن‌ها، این اقدام تهدیدی برای هویت اسلامی و فرهنگی ایران بود.
در سال ۱۳۱۴، رضاشاه دستور داد که زنان نیز باید حجاب خود را بردارند و با لباس‌های غربی در انظار عمومی ظاهر شوند. این دستور به شدت با مخالفت مردم و روحانیون مواجه شد و در شهرهای مختلف ایران، اعتراضات گسترده‌ای شکل گرفت. مشهد، به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای مذهبی ایران، کانون این اعتراضات بود.
وقایع مسجد گوهرشاد
در تیرماه ۱۳۱۴، مردم مشهد به رهبری روحانیون، در مسجد گوهرشاد گرد هم آمدند تا علیه سیاست‌های ضد مذهبی رضاشاه اعتراض کنند. مسجد گوهرشاد، که در مجاورت حرم امام رضا (ع) قرار دارد، به سرعت به مرکز تجمع هزاران نفر از مردم معترض تبدیل شد. اعتراضات به صورت مسالمت‌آمیز آغاز شد، اما با دخالت نیروهای نظامی و امنیتی حکومت، وضعیت به سرعت به خشونت کشیده شد.
رضاشاه که از گسترش اعتراضات هراس داشت، دستور سرکوب شدید معترضان را صادر کرد. نیروهای نظامی به فرماندهی سرلشکر ایرج مطبوعی، فرمانده لشکر شرق، به مسجد گوهرشاد یورش بردند و با استفاده از سلاح‌های گرم به سوی مردم بی‌دفاع آتش گشودند. در این واقعه، صدها نفر از مردان، زنان و حتی کودکان به شهادت رسیدند و بسیاری نیز مجروح شدند. برخی منابع تاریخی تعداد شهدا را بین ۲۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر تخمین زده‌اند.
پیامدهای واقعه
واقعه مسجد گوهرشاد نه تنها یک فاجعه انسانی بود، بلکه تأثیرات عمیق سیاسی و اجتماعی نیز به همراه داشت. این واقعه نشان داد که رضاشاه حاضر است برای حفظ قدرت خود، حتی به قیمت کشتار مردم بی‌گناه، اقدام کند. پس از این حادثه، حکومت پهلوی به شدت بر فضای سیاسی و مذهبی ایران مسلط شد و هرگونه اعتراض را با خشونت سرکوب کرد.
با این حال، واقعه مسجد گوهرشاد به عنوان نمادی از مقاومت مردمی در برابر ظلم و استبداد در حافظه تاریخی مردم ایران باقی ماند. این رویداد همچنین نشان داد که سیاست‌های تحمیلی و ضد مذهبی حکومت، نمی‌تواند بدون هزینه‌های سنگین اجرا شود و مردم ایران همواره در برابر چنین اقداماتی مقاومت خواهند کرد.
یادبود شهدا
هر ساله در سالگرد واقعه مسجد گوهرشاد، مراسم‌های یادبودی در مشهد و دیگر شهرهای ایران برگزار می‌شود تا یاد و خاطره شهدای این واقعه گرامی داشته شود. مسجد گوهرشاد نیز به عنوان نمادی از مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم، همواره مورد احترام مردم ایران بوده است.
واقعه مسجد گوهرشاد نه تنها یک رویداد تاریخی، بلکه درس‌هایی برای نسل‌های آینده دارد. این واقعه نشان می‌دهد که حفظ هویت مذهبی و فرهنگی یک ملت، نیازمند مقاومت و ایستادگی در برابر سیاست‌های تحمیلی و ظالمانه است. شهدای این واقعه، به عنوان نمادهای مقاومت و آزادگی، همواره در قلب مردم ایران زنده خواهند ماند.